subscribe to RSS
search the site
πράκτορες του χάους
Ξεκίνησε η εποχή των ταραχών…
Τίποτα δεν εκρήγνυται όπως μια πετρελαιοπηγή και
οι εξεγερμένοι έχουν την τάση να καίνε…
(δήλωση οικονομικού αναλυτή στο aljazeera)
Το μεταβατικό στάδιο της κρίσης: από την αναδιάρθρωση στην εξέγερση
Μέρα με τη μέρα γίνεται ολοένα και πιο αισθητός ο άνεμος της εξέγερσης που σαρώνει την ευρύτερη περιοχή της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Η μία χώρα μετά την άλλη μπαίνουν στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς τύπου, με το ίδιο θέμα: συγκρούσεις διαδηλωτών με την αστυνομία ή (και) τους παρακρατικούς του κάθε τοπικού, κατά κανόνα ολοκληρωτικού, καθεστώτος. Όσο κι αν το παγκόσμιο θέαμα προσπαθεί να κρύψει τον προλεταριακό χαρακτήρα των ταραχών και να υπερτονίσει τις εσωτερικές αντιφάσεις τους, παρουσιάζοντας τα γεγονότα απλά σαν πολιτικό «κίνημα για τη δημοκρατία», ή σαν πολιτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ οπαδών του τάδε και του δείνα πολιτικάντη της περιοχής, το πράγμα δε μαζεύεται με τίποτα: η μία τάξη είναι απέναντι στην άλλη. Οι προλετάριοι κρατούν πέτρες, μολότοφ και μαδέρια, οι μπάτσοι είναι πάνοπλοι και πυροβολούν φοβισμένοι στο ψαχνό δολοφονώντας αδιακρίτως. Οι προλετάριοι καταλαμβάνουν κτίρια, μπλοκάρουν δρόμους και πυρπολούν αυτοκίνητα, κάνουν ντου στις φυλακές, απελευθερώνουν κρατούμενους και κάνουν σαμποτάζ στις υποδομές και το κεφάλαιο προετοιμάζεται για την επιβολή ακόμη σκληρότερης δικτατορίας. Τα μεταβατικά καθεστώτα δεν θα είναι εύκολο να σταθεροποιηθούν καθώς, εκ των πραγμάτων, δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν κανένα από τα σημαντικά αιτήματα που αφορούν το βιοτικό επίπεδο των εξεγερμένων. Η Αίγυπτος και η Λιβύη είναι, μέχρι στιγμής, οι πιο σοβαρές εκφάνσεις αυτής της εξεγερτικής φάσης της κρίσης. Η πρώτη λόγω της οικονομικής και γεωπολιτικής σημασίας της στον παγκόσμιο ενδοκαπιταλιστικό ανταγωνισμό, η δεύτερη, πέρα από τον κίνδυνο για το πετρέλαιο, λόγω της ραγδαίας απώλειας ελέγχου της κατάστασης από το κράτος, γεγονός το οποίο έχει προκαλέσει τον πανικό διεθνώς.
Η κρίση του σύγχρονου καθεστώτος συσσώρευσης, το οποίο είναι αποτέλεσμα της πρώτης αναδιάρθρωσης που έλαβε χώρα στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, είναι η άλλη όψη της επιτυχίας αυτής της αναδιάρθρωσης. Είναι η ίδια η εμβάθυνση του νεοφιλελευθερισμού που παρήγαγε την ιστορική κρίση, ακριβώς επειδή ο καπιταλισμός είναι ένα αντιφατικό σύστημα σχέσεων. Κάθε μοντέλο συσσώρευσης που φαίνεται σταθερό επιφανειακά, εμπεριέχει την ανάπτυξη της εσωτερικής αντιφατικής του δυναμικής, η οποία οδηγεί στην έκρηξη της κρίσης. Το επίτευγμα του αναδιαρθρωμένου καπιταλισμού, δηλαδή, ο θρίαμβος της υπαγωγής ολόκληρης της ζωής του προλεταριάτου στο κεφάλαιο έκανε την αναπαραγωγή του προλεταριάτου (και μαζί του ολόκληρου του καπιταλισμού) απελπιστικά εξαρτημένη από την πορεία της οικονομίας, δηλαδή, πιο ευάλωτη στην κρίση από κάθε προηγούμενη ιστορική περίοδο. Στην παρούσα ιστορική στιγμή βρισκόμαστε στο μεταβατικό στάδιο της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008 και συνεχίζεται ακόμη. Σ’αυτή τη μεταβατική φάση το παγκόσμιο χρηματιστικό κεφάλαιο προσπαθεί να αποφύγει την άμεση απαξίωσή του μέσω της επιβολής της δρακόντειας δεύτερης φάσης της αναδιάρθρωσης σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι συνέπειες αυτής της προσπάθειας είναι ορατές παντού αλλά είναι διαφορετική η ένταση και η ποιότητα της επίθεσης που δέχεται το προλεταριάτο ανάλογα με: α) τη θέση του κάθε κράτους στην παγκόσμια καπιταλιστική ιεραρχία, β) το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η πρώτη φάση της αναδιάρθρωσης και προπαντός γ) την ιστορία της ταξικής πάλης σε κάθε περιοχή. Σε ολόκληρο τον κόσμο (εκτός από την Κίνα) η αναδιάρθρωση σημαίνει μείωση του άμεσου και έμμεσου μισθού (μη χρηματικές παροχές σε μορφή υπηρεσιών από το κράτος), σημαίνει την απαγόρευση, ουσιαστικά, της μισθολογικής διεκδίκησης, σημαίνει επίσης και αύξηση των τιμών των βασικών αγαθών, η οποία οφείλεται αφενός στον αντικειμενικό μηχανισμό της κρίσης και αφετέρου στο γεγονός ότι φράξιες του κεφαλαίου σπεκουλάρουν ξεκάθαρα πάνω στις τιμές των βασικών τροφίμων, εκμεταλλευόμενες, μεταξύ άλλων, και τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής σιτηρών φέτος. Αποτέλεσμα αυτού ειδικά του τζόγου είναι ότι το πιο υποτιμημένο κομμάτι του προλεταριάτου δεν έχει πια κυριολεκτικά να φάει: “Οι τιμές έχουν αυξηθεί τόσο πολύ που αν αγοράσω μερικά λεμόνια για τον κρυωμένο μου λαιμό, θα βρεθώ χρεοκοπημένος για όλο τον μήνα.” είπε εργαζόμενος στο Υπουργείο Μεταφορών της Αιγύπτου.
Μέσα στη θύελλα της οικονομικής κρίσης, εξαφανίζεται κάθε κρατική βοήθεια για την επιβίωση της εργατικής δύναμης που περισσεύει, με αποτέλεσμα την εξάπλωση της μαύρης εργασίας και της εξαθλίωσης. Οι προλετάριοι για να ζήσουν είναι αναγκασμένοι να εργαστούν (κυρίως μαύρα) και ταυτόχρονα, λόγω της κρίσης, είναι αδύνατο να εργαστούν ή να πληρωθούν την εργατική τους δύναμη όσο χρειάζεται για τη στοιχειώδη αναπαραγωγή της. Το προλεταριάτο απαιτεί να ζήσει, ζητά να μειωθούν οι τιμές των τροφίμων, να αυξηθούν οι μισθοί πείνας που του πετάνε, να έχει δουλειά. Με τα αιτήματά του ζητάει απεγνωσμένα από τους καπιταλιστές να διασώσουν τον ίδιο τον καπιταλισμό. Οι προλετάριοι όταν ζητάνε σταθερή δουλειά και “αξιοπρεπή” μισθό λένε στους καπιταλιστές: μας χρειάζεστε, χωρίς εμάς, δεν υπάρχει άντληση υπεραξίας, δεν υπάρχει κεφάλαιο. Το κεφάλαιο, από την άλλη πλευρά, με τις πράξεις του απαντά ότι δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει το προλεταριάτο να ζήσει, κάνει με όλους τους τρόπους ξεκάθαρο ότι ένα (σημαντικό) μέρος του προλεταριάτου περισσεύει, και το κυριότερο, ότι η επιδιωκόμενη ανάκαμψη δε συμπεριλαμβάνει την εκ νέου ενσωμάτωσή του, ότι είναι πλεονάζον πληθυσμός σε δομικό επίπεδο. Ιστορικά, λοιπόν, παράγεται ως αναγκαία και ταυτόχρονα αδιέξοδη (δομικά και όχι συγκυριακά) η μισθολογική διεκδίκηση του προλεταριάτου. Η εξέγερση αυτού του πλεονάζοντος, και άρα χωρίς μέλλον προλεταριάτου, αντιμετωπίζεται με την πιο ξεκάθαρη, την πιο ωμή μορφή της κυριαρχίας του κεφαλαίου, την αστυνομία. Ακριβώς, λοιπόν, το γεγονός ότι η έξοδος από την κρίση που επιδιώκουν οι καπιταλιστές δεν περιλαμβάνει αυτόν τον πλεονάζοντα προλεταριακό πληθυσμό καθιστά την αστυνομία τη σύγχρονη γενική μορφή του καπιταλισμού.
Οι προλετάριοι, σ’ ολόκληρο τον κόσμο, βιώνουν την επισφαλή τους κατάσταση ως ασφυξία. Φτώχεια και γκετοποίηση ορίζουν το πλαίσιο αυτής της ασφυκτικής κατάστασης. Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της επιβαλλόμενης ασφυξίας είναι η Frontex (συνοριακή αστυνομία της ΕΕ), η αντίστοιχη στρατιωτικο-αστυνομική δύναμη των ΗΠΑ που έχει αναπτυχθεί στα σύνορα με το Μεξικό, το τείχος της Παλαιστίνης, οι φυλασσόμενοι από το στρατό καταυλισμοί εργατών στην Κίνα, τα gated communities της λατινικής Αμερικής και το αντίστοιχο τους, οι φαβέλες, οι απέραντες παραγκουπόλεις, αλλά και η ελληνική έκδοση αυτής της κατάστασης με το φράχτη των 12,5 χιλιομέτρων στον Έβρο. Ολόκληρος ο πλανήτης αποκτά σιγά σιγά, αλλά σταθερά ένα καθεστώς απαρτχάιντ. Τα σύγχρονα bantustan προορίζονται για την εργατική τάξη. Αυτή η πολεοδομική δυναμική της καταστολής κάνει τους προλετάριους να ασφυκτιούν και ταυτόχρονα αμφισβητεί μια βασική καπιταλιστική συνθήκη, αυτή της ελευθερίας πώλησης της εργατικής δύναμης. Στο Κάιρο αυτή η πολεοδομία υλοποιήθηκε με ταχύτατους ρυθμούς (αντίστοιχους με τους ρυθμούς ανάπτυξης) την τελευταία δεκαετία. Η δικτατορία της αξίας και της οικονομίας στο σύνολο της, σε όλες τις περιοχές της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής που εξεγείρεται το προλεταριάτο, έχει και την πολιτική μορφή δικτατορικής δημοκρατίας. Ο λόγος που οι εξεγέρσεις αυτές σημαίνουν συναγερμό για τις αστικές τάξεις σε ολόκληρο τον κόσμο είναι ότι η δημοκρατική δικτατορία, ο ολοκληρωτισμός, αποτελεί πλέον την φαντασίωση των σύγχρονων αστικών τάξεων και στα πιο ανεπτυγμένα κράτη καθώς φαντάζει ο μόνος τρόπος επιβολής της δεύτερης φάσης της αναδιάρθρωσης.
Οι διαδηλώσεις και οι ταραχές ξεκινούν σε όλες αυτές τις χώρες από το πεδίο της αναπαραγωγής και το ζήτημα είναι αν θα περάσουν και στο πεδίο της παραγωγής της αξίας, τη μήτρα του καπιταλισμού. Οι απεργίες, που ακολούθησαν την πτώση του σοσιαλιστή δικτάτορα Μουμπάρακ, φαίνεται να δείχνουν προς αυτήν την κατεύθυνση και οι καπιταλιστές σε ολόκληρο τον κόσμο κοιτούν με αγωνία εκείνη τη γωνιά του κόσμου έχοντας το δάχτυλο στη σκανδάλη, δεδομένου ότι τα “El Dorados” έχουν ξαφνικά μετατραπεί σε παγίδες κεφαλαίου, σε ασταθείς περιοχές των οποίων το μέλλον είναι εξαιρετικά αβέβαιο. Τα “τεράστια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα” έχουν γι’αυτούς, σχεδόν εν μία νυκτί, γίνει “ανεξέλεγκτος κίνδυνος”. Οι υπεργολαβίες, ο τουρισμός, οι κατασκευές υποδομών, η βιομηχανία υφασμάτων αλλά πάνω από όλα το πετρέλαιο και οι εμπορικοί οδοί (Σουέζ, Περσικός κόλπος) είναι πλέον μέσα στη φωτιά του προλεταριακού ξεσηκωμού. Μετά την Τυνησία, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, στις οποίες η εξέγερση είναι ακόμη σε εξέλιξη, το Μπαχρέιν, η Υεμένη, το Ιράν και η Αλγερία προσπαθούν να λειτουργήσουν προληπτικά δολοφονώντας.
Προληπτικά, απέναντι στην επερχόμενη εξέγερση, προσπαθεί να λειτουργήσει και το καθεστώς στην Ελλάδα με δύο τρόπους: από τη μία πλευρά προετοιμάζεται για την επίσημη επιβολή κάποιας μορφής δικτατορίας (ίσως και μέσα από εκλογές) και από την άλλη, μέσα στην αντίφαση των εσωτερικών του ανταγωνισμών, προσπαθεί να κατευθύνει τις αντιδράσεις προς μια λαϊκιστική-εθνικιστική κατεύθυνση δεξιάς ή (σαν δεύτερο σενάριο για τα πιο δύσκολα) αριστερής απόχρωσης. Οι υπάλληλοι του παγκόσμιου χρηματιστικού κεφαλαίου, που έχουν προσωρινά την εξουσία στο ελληνικό κράτος, προσπαθούν, μετά την επιτυχία τους να μειώσουν τους μισθούς, να προλάβουν να ξεπουλήσουν την κρατική περιουσία. Το ξεπούλημα αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσπάθεια να αξιοποιηθεί το ενδυνάμει κεφάλαιο που βρίσκεται εγκλωβισμένο στο ελληνικό και ευρωπαϊκό (κυρίως) χρηματοπιστωτικό σύστημα και είναι έτοιμο για μαζική απαξίωση. Από την άλλη πλευρά οι προλετάριοι αρνούνται αυτό το ξεπούλημα γιατί καταλαβαίνουν ότι θα σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη μείωση του έμμεσου μισθού τους και υποβάθμιση των συνθηκών της ζωής τους γενικά, αρνούνται να πληρώσουν τα εισιτήριά τους και τα διόδια, κάνουν καταλήψεις, προσπαθούν να μειώσουν τις συνέπειες της κρίσης κάνοντας όση φασαρία μπορούν, μέχρι στιγμής, όμως, μόνο στη σφαίρα της κυκλοφορίας και της αναπαραγωγής. Οι απεργίες που έγιναν και γίνονται στους κλάδους που θίγονται από την αναδιάρθρωση δεν αντιστοιχούν στο μέγεθος της επίθεσης, πρόκειται για το ξόδεμα των τελευταίων δυνάμεων διαμεσολάβησης του συνδικαλισμού.
Η Ιστορία εγκυμονεί. Κάθε στρατηγική που προσπαθεί να ακολουθήσει το κεφάλαιο στην Ελλάδα κόβει κι απ’ τις δύο πλευρές. Η επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα ενέχει τον κίνδυνο να διασχίσει τη Μεσόγειο ο ιός της εξέγερσης και ο Δεκέμβρης του 2008 να μοιάζει με παιδική χαρά, με ό,τι μπορεί να συνεπάγεται αυτό και για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Από την άλλη πλευρά, η επιβράδυνση της αναδιάρθρωσης ενέχει τον κίνδυνο να χάσει το ελληνικό κράτος το τραίνο της ενσωμάτωσης στην πολιτικά ενοποιημένη Ευρώπη και να υποβιβαστεί στην τρίτη ζώνη του κεφαλαίου με συνέπεια να κινδυνεύσουν σοβαρά τα συμφέροντα μιας σημαντικής φράξιας του πιο ισχυρού ελληνικού κεφαλαίου.
Για το προλεταριάτο όμως που ζει στην Ελλάδα ο δρόμος είναι ένας, οποιοδήποτε από τα δύο σενάρια υλοποιηθεί: οι ολοένα και δυναμικότεροι ταξικοί αγώνες. Ίσως να μην ξαναυπάρξει σύντομα μια απεργία-πυροτέχνημα σαν τη σημερινή, τα μέτωπα όμως θα πολλαπλασιάζονται καθημερινά και η έκρηξη της εξέγερσης δε θα μπορεί να αναβάλλεται για πολύ ακόμη. Οι διεκδικητικοί αγώνες του προλεταριάτου με επίκεντρο την ύπαρξη του μισθού και γενικότερα την υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου, μέσα από την εξέλιξη τους και την αντικειμενική αποτυχία τους, οδηγούνται σε ρήξη με το διεκδικητικό τους περιεχόμενο. Αυτή η ρήξη προαναγγέλλεται ήδη σε περιπτώσεις σαν αυτή της Κερατέας και θα εμφανίζεται σαν ξεχωριστό γεγονός σε κάθε εντοπισμένη σύγκρουση. Το περιεχόμενο των ρήξεων θα καθιστά αδύνατο να υπάρξει πολιτική ενοποίηση και συνεπώς δυνατότητα αποτελεσματικής διαμεσολάβησης των συγκρούσεων. Για παράδειγμα η καταστολή που πιθανώς θα αντιμετωπίσει το κίνημα που δηλώνει ότι “δεν πληρώνουμε την κρίση” θα μπορούσε να οδηγήσει τη σύγκρουση σε σημείο να τεθεί σε κίνδυνο η ίδια η ύπαρξη και των μέσων μεταφοράς. Αυτή η δυναμική εξέλιξη των ρήξεων δεν μπορεί να ολοκληρωθεί και να σταθεροποιηθεί σε κεκτημένα για την εργατική τάξη, μπορεί μόνο να αποτελέσει την απαρχή της ιστορικής επαναστατικής διαδικασίας.
πράκτορες του χάους
[…] Version originale en grec sur le site de Blaumachen […]